Online Türk Edebiyatı

siir

Edebî Türler

Türk ve dünya edebiyatında ortaya konan eserler, amaçları ve içerikleri açısından farklı özellikler taşırlar. Bu eserler genel olarak 3 ana başlıkta toplanır. Ancak son dönemde bu sınıflandırmaların sınırları aşınmış ve iç içe girmiş türler ortaya çıkmıştır.

Şiir

Kişinin duygu ve düşüncelerini dizeler halinde ahenkli ve sanatlı bir söyleyişle aktardığı edebî metinlerdir.

  • Ölçü (Vezin):
Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses ve değerine göre uyum içinde olması amacıyla uygulanan yöntem.
Hece Ölçüsü:
Dizelerdeki hece sayılarının eşitliğine dayanan ölçüdür. Hece ölçüsüyle yazılmış dizeler okunurken belli yerlerde durulur. Durulan bu yerlere "durak" denir. Türk edebiyatının halen yaygın olarak kullanılan en eski ve millî ölçüsüdür. 7'li, 8'li, 11'li ve 14' lü ölçüler yaygın olarak kullanılır.
Aruz Ölçüsü:
Dizelerdeki uzun ve kısa hecelerin uyumuna dayanan ölçüdür. İslamiyet' ten sonra Arap ve İran edebiyatlarından edebiyatımıza girmiş çoğunlukla Divan edebiyatında kullanılmıştır.
Serbest Şiir:
Hecelerin sayısı ya da uzunluğu kısalığı gibi bir ölçüye bağlı kalmadan oluşturulan şiirdir. Batı edebiyatından bize gelmiş ve Tanzimat' tan sonra kullanılmaya başlanmıştır.
  • Redif
Mısra sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelimelerin ve kelime gruplaronon tekrar edilmesi ile sağlanan ses benzerliğine "redif " denir.
  • Kafiye (Uyak)
Düz Kafiye: "aaaa" ya da "aabb"
Çapraz Kafiye: "abab"
Sarma Kafiye: "abba"
Mani tipi kafiye: "aaxa"
Koşma tipi kafiye: "aaab"
  • Kafiye Çeşitleri
Mısra sonlarında yazılışlar ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı harflerin, hecelerin ya da sözcüklerin tekrar edilmesi ile sağlanan ses benzerliklerine "kafiye" denir.
Yarım Kafiye: Tek harfe dayanan benzerlik.
Tam Kafiye: İki harfe dayanan benzerlik.
Zengin Kafiye: İkiden çok harfe dayanan benzerlik.
Tunç Kafiye: Kafiyeyi oluşturan sözcüklerin birinin diğeri içinde olması durumunda oluşan kafiye türü.
Cinaslı Kafiye: Sesteş sözcüklerden oluşan kafiye türü.
  • Nazım Birimi
Mısra (dize): Şiir her bir satırı.
Beyit: İki dielik birim
Dörtlük: Dört dizelik birim.
Bent: İki ya da dört dizeden farklı birimler.
  • Şiir Türleri
Lirik Şiir: Duyguları anlatan ve coşku veren şiirler.
Pastoral Şiir: Doğa güzelliklerini ve doğaya karşı duyulan özlemi anlatan şiirler.
Epik şiir: Kahramanlık ve yüğütlik konulu şiirler.
Didaktik şiir: Öğretici amaç taşıyan şiirler.
Satirik şiir: Toplumdaki ya da bireylerdeki çeşitli düzensizlik ve bozuklukları yeren, taşlayan şiirler.
Dramatik şiir: Bir olayı, yer, zaman ve kahramanlara bağlayarak anlatan şiirler.

Batı Etkisindeki Türk Edebiyatı Nazım Biçimleri

Sone:
4+4+3+3+' lük nazım birimleri halinde 14 dizeden oluşur. Abba abba ccd ede biçiminde kafiyelenir.
Triyole:
2+4+4' lük nazım birimleri halinde 10 dizeden oluşur. Ab aaaa bbbb biçiminde kafiyelenir.
Terzarima:
3+3+3+3+1' lik nazım birimlerinden oluşur. Aba bcb ded e biçiminde kafiyelenir.
Serbest Müstezat:
Her dizesi farklı uzunlukta olan ve birden çok aruz kalıbıyla yazılan nazım biçimi.
Mensur Şiir:
Düzyazıyı andıran, geleneksel ölçü ve mısra kalıplarını yok sayan nazım biçimi.